اطلس فقهی پرندگان ایران

پرندگان در بهداشت،سلامت و تغذیه انسان و تأمین دیگر نیازمندی های جامعه بشری،نقش بارزی دارند.پرندگان ،پرواز،پنهان کردن دانه در زمین،کشاورزی و دفن اموات را به انسان یاد دادند.همچنین آن ها در آفت زدایی از محیط زیست انسان ها،حیوانات و گیاهان نقش مهمی دارند.

انسان در طول تاریخ بهره های فراوان از پرندگان برده و در جنگ و صلح،آنان را به کار گرفته است. صدای زیبای پرندگان،گوشت،تخم،رنگ،زیبایی پرها،روش فعالیت پرندگان،نوع لانه سازی،مهاجرت و پرواز آنان،پر از رمز و راز است و شگفتی های فراوان دارد.امروز،مراکز تولید،نگهداری،پرورش،خرید،فروش و صنایع وابسته به طیور در جهان بسیار زیاد است.نغمه های زیبای پرندگان،نشان زندگی،شادی و امید آفرینی است.نگهداری پرندگان در خانه با انگیزه های عاطفی و اقتصادی و تأسیس باغ های پرندگان در کشورها از جاذبه های گردشگریفزمینه رشد علمی،راهی به سوی تقویت ایمان و باعث درس آموزی از پرندگان دریایی و صحرایی است.تعامل انسان با پرندگان و چگونگی بهره گیری از آنان در قلمرو فقه اسلامی قرار دارد.خداوند متعال،آسمان ، زمین و موجودات آن را به سود انسان رام ساخته و در خدمت منافع و مصالح دنیا و آخرت انسان قرار داده و حلال و حرام جانواران را اعلام فرموده است.فقهای اسلام در طول تاریخ با تکیه بر قرآن،سنت،عقل و فطرت الهی باید ها و نباید های زندگی و مناسبات مشروع و نامشروع رفتار انسان با طبیعت و جانوران و دیگر انسان ها و روش بهره برداری معقول و منطقی را گوش زد کرده اند.شناخت پرندگان و استفاده از آنان در چارچوب فقه اسلامی،شرط تداوم این نعمت و سلامت جسم و جان انسان ها است.

کتاب حاضر،حاصل پژوهش های فقهی درباره طیور و دانش پرنده شناسی و تجارب و مشاهدات کارشناسان محیط زیست است.

از یک سو موازین و شاخص های حلال و حرام بودن گوشت،تخم و دیگر اجزای پرندگان را در اختیار علاقه مندان قرار می دهد و از سوی دیگر،تحقیقات مربوط به ویژگی های جسمانی،محیط زیست و فعالیت،روش پرواز،تغذیه و تولید نسل آنان را گزارش می دهد.این نوشتار کتاب نخستین از مرکز موضوع شناسی احکام فقهی است.در این کتاب بر اساس معیار های فقهی،پرندگان حلال گوشت با رنگ سبز،پرندگان حرام گوشت با رنگ قرمز و پرنگان مکروه با رنگ زرد مشخص شده اند.

چند نکته ازکتاب:

پرندگانی که هنگام پرواز بال های خود را صاف نگه می دارند یا اگر بال می زنند،بال زدن آن ها کمتر و صاف نگه داشتن آن ها بیشتر است گوشت شان حرام است،اما پرندگانی که بال می زنند یا بال زدن آن ها از صاف نگه داشتن بیشتر است گوش شان حلال است،ولی چنانچه کیفیت پرواز پرنده ای معلوم نباشد اگر آن پرنده چینه دان یا سنگ دان یا تیغک پشت پا داشته باشد حلال و اگر هیچ کدام از این ها را نداشته باشد حرام است.

تخم پرندگان حلال گوشت،حلال و تخم پرندگان حرام گوشت،حرام است.

فضله پرندگان حلال گوشت پاک است،ولی در مورد فضله پرندگان حرام گوشت مانند کلاغ بین مراجع معظم تقلید اختلاف نظر وجود دارد؛عده ای از فقها آن را نجس می دانند،ولی طبق فتوای بیشتر فقها معاصر،فضله آن ها نجس نیست.

گونه هایی که در حیلت و حرمت آن ها تفاوت نظر فقهی وجود دارد مانند هدهد،پرستو و لک لک رأی مشهور در بیان حکم شرعی لحاظ شده است.