اطلاعات بیشتر
مجموعه کتاب «سلسله دروس مبانی اندیشه اسلامی» شامل شش جلد است که توسط «مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی» منتشر شده است. این مجموعه به مباحث اساسی اندیشه اسلامی از جمله معرفتشناسی، خداشناسی، انسانشناسی، فلسفه اخلاق، فلسفه حقوق و فلسفه سیاست میپردازد.
فهرست کتابهای این مجموعه:
1. معرفتشناسی:
این جلد به بررسی مباحثی چون انواع معرفت، راههای معرفت، و ارزیابی آنها میپردازد و به شبهات شکاکیت و نسبیتگرایی پاسخ میدهد.
2. خداشناسی:
در این جلد به مباحث مربوط به وجود خدا، صفات الهی، و مسائل مربوط به توحید پرداخته میشود.
3. انسانشناسی:
این جلد به بررسی چیستی انسان، جایگاه او در عالم، و ویژگیهای وجودی انسان میپردازد.
4. فلسفه اخلاق:
این جلد به بررسی مبانی اخلاق، مفاهیم اخلاقی، و ارزشهای اخلاقی از دیدگاه اسلامی میپردازد.
5. فلسفه حقوق:
در این جلد به مبانی و اصول حقوق از دیدگاه اسلامی پرداخته میشود.
6. فلسفه سیاست:
این جلد به بررسی مباحث مربوط به حکومت اسلامی، ولایت فقیه، و مسائل سیاسی از دیدگاه اسلامی میپردازد.
در بخشی از کتاب می خوانیم:
تعریف معجزه
معجزه در لغت به معنای کاری است که انسان های عادی، یعنی انسان هایی که از لطف ويژه الهی برخوردار نیستند، از انجام دادن آن ناتوان باشند. معجزه ویژگی هایی دارد خارق العاده بودن،همراه بودن با ادعای نبوت، هماهنگی فعل خارق العاده وی با توانایی های ادعا شده، همراه بودن با تحدی و مبارز طلبی، و ناتوانی دیگران از آوردن مثل آن وجود این ویژگی ها در فرد مدعی نبوت دلیل بر صدق ادعای اوست.
تشخیص خارق العاده بودن و عدم توانایی دیگران از آوردن مثل کاری که مدعی پیامبری ارائه کرده است دو صورت می تواند داشته باشد یا عموم مردم می توانند آن را دریابند یا کاری است که تشخیص آن نیاز به تخصص ویژه ای دارد. کاری که تشخيص اعجاز بودن آن نیازمند تخصص است و متخصصان اعجاز بودنش را تصدیق می کنند، برای عموم مردم اطمینان آورتر است؛ زیرا مردم عادی ممکن است به سبب نداشتن تخصص در فهم و تشخیص خود دچار تردید شوند؛ اما اگر متخصصان یک فن در زمانی خاص که به مرزهای آن فن و دانش احاطه دارند، تصدیق کنند که این کار عادی نیست، برای مردم دیگر نیز اطمینان آورتر است. بسیاری از معجزات انبیا متناسب با فنون و مهارت هایی بوده است که در زمانه شان متخصصان صاحب نظر داشته است؛ مثل معجزه حضرت موسی الله در برابر سحر ساحران، و معجزه قرآن در مقابل فصاحت و بلاغت ادبای عرب.
برگرفته از صفحه 141 جلد سوم (انسان شناسی)
- ضمانت اجرای ایمانی
مهم ترین ضمانت اجرا در نظامهای حقوقی غیر دینی، ضمانت اجرای بیرونی و دولتی، یعنی ترس انسان از کیفر قانون شکنی است؛ ولی روشن است که این ضمانت اجرا همیشه کارآمد نیست؛ زیرا ممکن است قانون شکنی را از چشم دولت پنهان کرد یا حتی در صورت آشکار شدن و با سوء استفاده از قدرت، مقام و نفوذ اجتماعی، از مجازات آن گریخت. ضمانت وجدانی و اخلاقی نیز کافی نیست؛ زیرا با تکرار گناه و قانون شکنی احساس شرمندگی و محکومیت وجدانی نیز دیگر پدید نخواهد آمد؛ بنابراین، مهم ترین و کارآمدترین ضمانت اجرا که در نظام حقوقی اسلام نیز، در کنار دو ضمانت اجرای پیش گفته و مقدم بر آنها مطرح شده ضمانت اجرای ایمانی است.از منظر یک انسان مسلمان، عمل به قوانین حقوقی جامعه اسلامی اطاعت از خداوند و نقض آنها معصیت است؛ به علاوه جهان ،محضر خداست و همه افعال در منظر او انجام میپذیرد؛نه کاری را میتوان از او پنهان داشت و نه میتوان از قلمرو حکومت و مجازات او گریخت. شخصی که دارای چنین بینشی است در عمل به قانون به هیچ الزام و اجبار دیگری نیاز ندارد. بر این اساس، در جامعه اسلامی پرهیز افراد از قانون شکنی بیش از آنکه معلول ضمانت اجرای وجدانی یا دولتی باشد به دلیل ضمانت اجرای ایمانی است.
برگرفته از صفحه 136 الی 137 جلد پنجم(فلسفه حقوق)
ب) ولایت مقیده فقیه
در تعابیر برخی فقها اختیارات ولی فقیه محدود به «امور حسبه» شده است. امور حسبه اموری اند که خداوند متعال راضی به ترک آن ها نیست، اما متولی مشخصی ندارند. بر این اساس با توجه به اینکه اصل اولی در فقه عدم ولایت کسی بر کس دیگر است، ثبوت ولایت کسی بر کس دیگر نیازمند دلیل است.
البته باید به این نکته توجه داشت که موارد و مصادیق امور حسبه در کلام فقها متفاوت اند برخی از ایشان تنها به امور محدودی همچون رسیدگی به امور یتیمان ،دیوانگان، سفها و محجورین بسنده کرده اند؛ اما برخی دیگر دامنه امور حسبه را فراتر از این موارد دانسته اند محض نمونه مرحوم کاشف الغطا مواردی همچون تصرف در اموال بی سرپرستان، اوقاف، طلاق زنی که همسرش طلاقش نمی دهد و نفقه اش را هم نمی پردازد، اخذ ارث کسی که وارث ندارد و ... را بخشی از امور حسبه دانسته است. شیخ جواد تبریزی نیز در جایی ایجاد رفاه و آسایش برای مردم، حفظ بلاد مسلمین و دفاع از آن و ممانعت از استیلای کفار ،منافقان خائنان فاسقان و اشرار بر آن را از جمله امور حسبه و از وظایف فقیه در عصر غیبت شمرده است و در جای دیگر، تصریح کرده که تشکیل حکومت اسلامی نیز از امور حسبه است که بر فقیه لازم است در باره آن اقدام کند. مرحوم نائینی هم تصریح کرده است که حفظ و نظم ممالک اسلامی از واضح ترین امور حسبیه است و نیابت فقها در این مسائل در عصر غیبت از قطعیات مذهب است.
ذكر مصادیق مزبور از اختیارات ولی فقیه در این آثار لزوماً به این معنا نیست که فقهای یاد شده تنها به همان مصادیق معتقد بوده و سایر اختیارات فقیه را منکرند؛ بلکه برخی از ایشان تنها به آن بخش از اختیارات ولی فقیه می پرداختند که در آن زمانه ،مسئله شیعیان بوده است. پس هر چند ممکن است برخی فقها اختیارات فقیه را محدود در موارد حسبه و آن هم محدود در همان موارد ذکر شده بدانند، ذکر برخی از اختیارات توسط بسیاری از فقهای معتقد به امور حسبه تنها از باب نمونه و ناظر به ابواب فقهی ای بوده است که درون آن باب ها از اختیارات فقیه بحث به میان آمده است. بی جهت نیست که در برخی آثار فقها، به اختیاراتی برای فقیه اشاره شده که در آثار دیگر همان فقیه مطرح نشده است.
پس دلیلی نداریم که امور حسبه را محدود به موارد خاصی بدانیم، بلکه با توجه به عمومیت ادله ولایت فقیه که مورد استناد فقهای مزبور واقع شده است، میتوان اذعان کرد دایره ولایت مقیده ،شامل هر موضوعی می شود که خداوند راضی به ترک آنها نیست و متولی خاصی نیز ندارد.
برگرفته از صفحتن 187 الی 188 جلد ششم(فلسفه سیاست)
