چگونه یک نماز خوب بخوانیم؟

کتاب حاضر برگرفته از سلسله مباحث استاد پناهیان با موضوع ((چگونه یک نماز خوب بخوانیم؟))است که در حرم مطهر رضوی ارائه شد و نسخه ی صوتی آن مورد استقبال گسترده اقشار مختلف،به ویژه دانش آموزان و دانشجویان و مراکز فرهنگی،پرورشی و آموزشی قرار گرفت و پیگیری های فراوانی برای انتشار آن به صورت یک کتاب مستقل دریافت شد.نوشتاری که پیش روی شماست،برگرفته از این سلسله مباحث است که توسط گروه تدوین موسسه بیان معنوی بازنویسی و تنظیم شد و تا قابل ارائه به شکل کتاب باشد.در این بازنویسی تلاش شده تا ضمن حفظ نظم،ساختار و برجستگی های بحث،جنبه ی روان و خواندنی بودن آن نیز تا حد امکان حفظ شود.
در بخشی از کتاب می خوانیم:

       لازمه رفتار خوب ادب است نه محبت  
در نماز آنچه لازم است اظهار ادب در مقابل خداوند است نه اظهار محبت ادب هم یک کار همیشگی است که ارتباطی به حال داشتن و محبت پیدا کردن ندارد. یعنی همیشه میتوان ادب را رعایت کرد. اولیاء خدا نیز در نمازهایشان و حتی در مناجات هایشان بیشتر اظهار ادب میکنند تا اظهار محبت.
میدانی ادب یعنی چه؟ ممکن است بسیاری از اوقات انسان حال و حوصله محبت کردن را نداشته باشد اما با وجود بی حوصلگی، باز هم جلوی پای بابایش بلند میشود و می ایستد؛ ادب یعنی همین آدم اگر ادب داشته باشد همین که به همسایه اش میرسد لبخند میزند و حال او را میپرسد؛ حتی اگر در آن لحظه حوصله احوالپرسی را نداشته باشد شما با اینکه عاشق همسایه خود نیستید اما وقتی او را میبینید خیلی محترمانه با او برخورد می کنید.
ادب در جایی که محبت نباشد انسان را وادار به رفتار خوب و درست میکند. حتی وقتی که انسان نیازی هم به طرف مقابلش ندارد به خاطر رعایت ادب رفتار درستی از خودش بروز میدهد. مثلا وقتی با همدیگر روبرو می شویم می گوییم: «سلام علیکم، حال شما خوب است؟ چطورید؟ زیارت قبول و...»
شاید کسی که معنای ادب را درست نمی داند، وقتی این برخورد شما را ببیند بگوید:
- مگر از این آقا پول میخواهی یا نیازی به او داری که این طور گرم سلام و احوال پرسی میکنی؟
- نه تنها از او پول نمیخواهم حتی اگر از من پول هم بخواهد حاضرم به او قرض بدهم
- پس چرا این طوری در مقابلش تواضع میکنی؟ مگر عاشقش هستی؟
- چون آدم خیلی خوبی نیست نه تنها عاشقش نیستیم حتی اگر بگویند فلانی فوت کرده زیاد ناراحت نمی شوم! صرفاً ادب اقتضا میکند که من رفتار متواضعانه از خودم نشان دهم. ادب به من می گوید لبخند بزن. لبخندها که همیشه از سر محبت نیست. تواضع که همیشه از سر التماس و نیاز نیست مگر شما به هر کس لبخند می زنید، به خاطر این است که از او چیزی میخواهید؟!
ادب به انسان میگوید این رفتار را باید انجام دهی، حتی بدون محبت یا بدون نیاز جالب تر این است که ادب به انسان می گوید این رفتار را انجام بده حتی اگر حوصله نداری. آدم مؤدب حتی اگر خسته و بی حوصله باشد جلوی دیگران خمیازه نمیکشد. حتی اگر خیلی خسته باشد، می گوید من بالاخره انسان مؤدبی هستم باید مقابل دهان شریف خودم را بگیرم میگویند هیچ کس خمیازه حضرت امام (ره)
را ندید.
آدم مؤدب به حوصله خودش نگاه نمیکند. آدم مؤدب خسته هم که باشد جلوی بزرگتر پایش را در از نمی کند. آدم مؤدب ناراحت هم که باشد لبخندش را فراموش نمیکند. آدم مؤدب به خودش نگاه نمیکند به دیگران نگاه میکند به اقتضائات و شرائط زمان و محیط خودش نگاه میکند نمیگوید چون من حوصله ندارم همه ساکت شوند آدم مؤدب میگوید درست است که من حوصله ندارم یا ناراحت هستم، اما مردم که صدمه ای به من نرسانده اند، من باید با آنها مؤدبانه برخورد کنم.
کارمندی که مؤدب است حتی اگر خدای نخواسته با خانمش هم دعوایش شده باشد وقتی پشت میز کار نشست به اولین ارباب رجوع که رسید عقده های دعوای با خانمش را آنجا خالی نمیکند. بلکه مثل یک انسان آرام و متین لبخند می زند. لازم نیست شما عاشق ارباب رجوع باشی یا به او نیاز داشته باشی که این گونه رفتار کنی.
امان از انسانهای بی ادب مؤمن خصلتش این گونه است که بَشِّرُهُ فِي وَجْهِهِ وَ حُزْنُهُ فِي قَلْبه» یعنی غم و غصه اش در دلش است و لبخند روی لبهایش است چرا؟ چون ادب اقتضا می کند.

ادب کنترل کننده هوای نفس
امام صادق (ع) می فرماید: بهترین چیزی که پدرها برای بچه ها به ارث می گذارند، ادب است؛ إِنَّ خَيْرَ مَا وَرَّثَ الْآبَاءُ لِأَبْنَائِهِمُ الأدب» نقل می کنند وقتی اسرای کربلا را به شام بردند، یکی از سربازهای یزید ملعون گزارش داد که یزید! هر چه این بچه های حسین را زدیم هیچ کدامشان حتی یک حرف ناسزا به ما نگفتند. یک بی ادبی نکردند. اینها خانواده محترمی هستند. اینها بچه های ادبند. وقتی که انسان کم می آورد آن موقع معلوم می شود چقدر ادب دارد. آن کسی با ادب است که در بدترین شرایط هم قشنگ برخورد می کند.
اگر فرزندان ما بعد از گذراندن مقطع راهنمایی جلوی پدر و مادر خود ایستادند و ادب را رعایت نکردند، معلوم می شود آموزش و پرورش کارش را درست انجام نداده است. در جمع مسئولین آموزش و پرورش عرض می کردم که مهم تر و مبنایی تر از تمام آموزشهای دینی که به بچه های ما می دهید، این است که به بچه های ما ادب یاد بدهید و به آنها بگویید؛ انسان باید بتواند با هوای نفس خود مخالفت کند و ادب کنترل کننده هوای نفس آدمی است. به آنها یاد بدهید برای اینکه انسان رفتاری را انجام دهد، همیشه نباید پای دلش را وسط بکشد به بچه های ما این را یاد بدهید که گفتن «دلم میخواهد» چقدر زشت است. مگر آدم هر کاری دلش می خواهد باید انجام دهد؟! اگر در فیلمهای ما همین مطلب را یاد بدهند، مؤثرتر از این است که خدا و پیغمبر و انقلاب یاد بدهند. اگر این کار را انجام دهند بساط کفر به هم خواهید ریخت.
صدا و سیمای ما به عنوان اصلی ترین و مهمترین اولویت در آموزشهای دینی و به جای بسیاری از فیلم های اسلامی و برنامه های آموزشی کافی است به بچه های مردم ادب یاد بدهد: از جمله دستورات دین برای فراگیری ادب این است که اگر پسر می خواهد با پدر راه برود نباید زیاد عقب بماند تا پدر مجبور شود برگردد و بگوید: پسرم زود باش بیا. پسر نباید در راه رفتن از پدرش جلو بزند تا پدر بگوید: پسرم کمی آهسته تر برو تا به تو برسم. من از نفس افتادم، پسر حتی نباید شانه به شانه پدرش راه برود که یعنی من اندازه تو شده ام. اگر پسر میخواهد با پدر راه برود، باید یک قدم عقب تر از پدر او را همراهی کند و موقع نشستن هم قبل از پدرش ننشیند. این یعنی من معاون تو هستم، یعنی من زیر دست تو هستم، یعنی من غلام تو هستم.
امام محمد باقر (ع) میفرماید: «پدرم امام سجاد (ع) پرهیز می کرد از اینکه با مادرش در یک ظرف غذا بخورد و می فرمود: از این میترسم که ناخودآگاه لقمه ای را بردارم که همان موقع مادرم می خواسته آن لقمه را بردارد. ببینید در مکتب اهل بیت(ع) ادب فرزند در مقابل پدر و مادر چقدر مهم است. نماز هم در درجه اول مؤدب شدن انسان در خانه خداوند است نه عشق بازی با خدا. بعد که مدتی مؤدب بودی عشق هم تولید خواهد شد. نماز در ابتدا بناست که حال ما را بگیرد و به همین دلیل وقتی که مشغول کاری هستی یک دفعه مؤذن اذان می گوید. می گویی «آخر الان حال ندارم» می گوید «اتفاقا نماز طوری طراحی شده، تا حال تو را بگیرد. برای اینکه مؤدب بشوی باید کمی به خودت ضد حال بزنی. اساس کار بر این است که نماز حال تو را بگیرد، پس تسلیم باش!»

می دانید سرانجام  کار کسانی که ادب ندارند و هر کاری دلشان بخواهد انجام می دهند، چه می شود؟ وضع این افراد به جایی می رسد که دیگر از هیچ چیزی لذت نمی برند. کسی که هر کاری دلش خواست انجام دهد، هر حرفی دلش خواست بزند بی ادبی کند، ناسزا بگوید، دیگران را مسخره کند داد بزند و.... کم کم به جایی می رسد که از زندگی هیچ لذتی نمی برد، حتی اگر هر روز هزاران حرف زشت و ناسزا بگوید و هزران نفر را تمسخر کند.
 

برگرفته از صفحه 103 الی 108 کتاب